ΙΕΡΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΠΑΛΑΙΑΣ ΚΑΙ ΝΕΑΣ ΡΩΜΗΣ

ΙΕΡΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΚΛΗΡΙΚΩΝ ΤΕ ΚΑΙ ΛΑΙΚΩΝ ΤΗΣ ΑΚΑΙΝΟΤΟΜΗΤΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ, ΤΩΝ ΑΠΑΝΤΑΧΟΥ ΓΝΗΣΙΩΝ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ, ΤΗΣ ΤΕ ΠΑΛΑΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΡΩΜΗΣ. ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΟ ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΤΟΥ ΕΝ ΑΧΑΡΝΑΙΣ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΟΥ ΜΕΤΟΧΙΟΥ ΤΗΣ ΕΝ ΚΑΤΑΚΟΜΒΑΙΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΑΙ ΠΑΝΤΩΝ ΤΩΝ ΕΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΙ (ΘΡΑΚΗ), ΠΟΝΤΩ ΚΑΙ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ ΔΙΑΛΑΜΨΑΝΤΩΝ ΑΓΙΩΝ Ἐκδίδεται ὑπό τοῦ «ΕΘΝΙΚΟΥ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΠΟΝΤΙΑΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΠΑΝΑΓΙΑ ΣΟΥΜΕΛΑ» και τοῦ «ΙΕΡΟΥ ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΚΛΗΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΝΟΡΙΤΩΝ ΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΑΧΑΡΝΩΝ» εἰς τά πλαίσια τῆς γνησίας Ὀρθοδόξου Ἱεραποστολῆς. Διεύθυνσις: Μητροπολιτικός Ἱερός Ναός Ἅγ. Δημητρίου και Ἁγίας τοῦ Θεοῦ Σοφίας, Μητροπ. Χρυσάνθου 11, Περιοχή Ἁγίου ‘Αθανασίου, Ἀχαρναί (Μενίδι). Τηλ. 210.2466057 ΑΡΙΘΜ. ΦΥΛΛΟΥ 5 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2013 Ο ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΗΣ ΚΛΙΜΑΚΟΣ Δ΄ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΝΗΣΤΕΙΩΝ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΣΙΝΑΪΤΟΥ (*) Ο άγιος Ιωάννης γεννήθηκε στην Παλαιστίνη γύρω στα 523. Μόνασε από νεαρή ηλικία (16 ετών). Παρακολούθησε ανώτερο κύκλο μορφώσεως. Στην ζωή της ερήμου Σινά αξιοποίησε την σοφία του και ανέβηκε σε υψηλές κορυφές αγιότητας. Είχε και το χάρισμα της θαυματουργίας. Σε μεγάλη ηλικία έγινε ηγούμενος της μονής του Σινά. Συνέγραψε τριάντα λόγους περί αρετής, όπου ο καθένας λόγος περιλαμβάνει και μια αρετή, ξεκινώντας από τις πιο πρακτικές και ανεβαίνοντας σαν σκαλοπάτια κατέληξε στις θεωρητικά υψηλές. Στη πνευματική ζωή έχουμε βαθμίδες χαμηλές και υψηλές, καταστάσεις κατώτερες και ανώτερες. Γι' αυτό και το σύγγραμμα ονομάζεται Κλίμακα των αρετών. Στο έργο του αυτό ο συγγραφέας παρουσιάζει συστηματικά τις ιδέες του για την κοινοβιακή κυρίως, αλλά και για την ερημιτική ζωή, ταξινομώντας αυτές κατά τρόπο που δείχνει πορεία προς την ηθική τελείωση. Είναι γραμμένο σε κομψή ελληνική γλώσσα, καλοδουλεμένη μέ χάρη και μελωδικότητα. Εχει διαύγεια, γλαφυρότητα, παραστατικότητα και παρουσιάζει πλούτο εκφράσεως, καλαισθησία και ευγένεια. Στη διακόσμηση του λόγου με εικόνες και παρομοιώσεις ο ιερός συγγραφέας είναι απαράμιλλος. Πάσης φύσεως σχήματα λόγου αναδύονται καθώς και ωραίες και επιτυχημένες προσωποποιήσεις. Οι διδασκαλίες του είναι ολοκάθαρα νάματα που προέρχονται από αγιασμένη πηγή. Είναι ένα θεόπνευστο κείμενο. Οι σύγχρονοι ψυχολόγοι θαυμάζουν τον συγγραφέα της Κλίμακας για την βαθύτητα των ψυχολογικών του γνώσεων και παρατηρήσεων, και διαπιστώνουν ότι τα τελευταία αξιόλογα πορίσματα της ψυχολογίας του Βάθους ήταν γνωστά στους Πατέρες της ερήμου. Ο Άγιος Ιωάννης κοιμήθηκε στις 30 Μαρτίου το 603, σε ηλικία ογδόντα ετών. Από την αρχή της Σαρακοστής το σύγγραμμά του διαβάζεται σε όλα τα ορθόδοξα μοναστήρια. Επειδή είναι παγκόσμιο κειμήλιο αναλύσεως όλων των παθών και των αρετών, η Εκκλησία τιμά ιδιαίτερα σε αυτή τη πνευματική περίοδο τον συγγραφέα άγιο Ιωάννη της Κλίμακας και το προτείνει για ανάγνωσμα. ________________________ (*) Οσίου Ιωάννου "Κλίμαξ" Έκδοσις Ιεράς Μονής Παρακλήτου Ωρωπού. Η προσευχή κατά τον Άγιο Ιωάννη της Κλίμακος Δημοσίευση: Τετάρτη, 18 Ιουλίου 2007 Στο θέμα που θα μας απασχολήσει δεν πρόκειται να πούμε τίποτε δικό μας, αλλά να δώσουμε την ευκαιρία να μας μιλήσει ένας άγιος της Εκκλησίας μας, ο Άγιος Ιωάννης ο συγγραφέας της Κλίμακος. Είναι ένα θέμα το οποίο συνήθως το χρησιμοποιούμε και το αξιοποιούμε πριν από την Ανάσταση, αλλά δεν είναι μόνο Σταυρώσιμο θέμα είναι και Αναστάσιμο. Γιατί η προσευχή είναι η κοινωνία μας με τον Θεό, η ζωντανή προσευχή είναι αυτό που μας δίνει την δυνατότητα να κοινωνούμε με τον Αναστημένο Χριστό. Δεν χάνει ποτέ την επικαιρότητά του και ο Άγιος θα μας δώσει την ευκαιρία να προσεγγίσουμε μέσα από το κείμενό του αυτό το μεγάλο θέμα. Αυτό θα βοηθήσει όλους γιατί όλοι το έχουμε ανάγκη, γιατί είναι θέμα ζωής, διότι κανείς ποτέ δεν μπορεί να πει ότι τελείωσε με την προσευχή. Εάν ρωτούσαμε τον Άγιο, τι είναι προσευχή θα μας απαντούσε: Ως προς την ποιότητα είναι η ένωση του ανθρώπου με τον Θεό, είναι ακριβώς η ενότητα, είναι ο γάμος του ανθρώπου με τον Θεό, αυτή είναι η ποιότητα της προσευχής. Αλλά όπως κάνει συνήθως ο Άγιος διακρίνει και την ενέργεια της προσευχής. Και ως προς την ενέργεια, λέει, η προσευχή είναι σύσταση και διατήρηση του κόσμου. Εάν υπάρχει ο κόσμος και αν διατηρείται, είναι καρπός της προσευχής. Είναι συμφιλίωση με τον Θεό. Το ξέρουμε πολύ καλά, πόσες φορές μέσα από την προσευχή δεν ξαναφτιάξαμε τα πράγματα με τον Θεό. Υπήρξε περίοδος που ξεχαστήκαμε, πάγωσε η καρδιά μας, και ήρθε κάποιο πρόβλημα, κάποια κατάσταση, μία κατάνυξη και μέσα από την προσευχή ξαναβρήκαμε τον Θεό, ξαναμπήκε ο Θεός στην ζωή μας. Είναι μητέρα των δακρύων, αλλά και θυγατέρα. Ο Άγιος μιλάει πολύ για τα δάκρυα, τα δάκρυα της μετανοίας, τα δάκρυα της χαράς. Λέει, ότι η προσευχή φέρνει αυτά τα δάκρυα, την πραγματική συγκίνηση. Είναι η μητέρα αυτών των δακρύων αλλά και η θυγατέρα, διότι ο άνθρωπος της κατάνυξης είναι άνθρωπος της προσευχής. Είναι συγχώρηση των αμαρτιών. Φθάνει ακόμη ο Άγιος να υποστηρίζει ότι η ζωντανή προσευχή έχει την δύναμη ακόμη να συγχωρεί αμαρτίες. Είναι αυτή η κατάσταση που νοιώθει ο άνθρωπος μετά την προσευχή, όπου γαληνεύει η ψυχή του, φεύγει το πάθος και το μίσος. Αν έχεις νοιώσει ένα πάθος και ένα μίσος κάνε προσευχή στον Θεό να σε βοηθήσει κι’ αυτό φεύγει. Απαλλάσσεται ο άνθρωπος από το βάρος της αμαρτίας, μετά την προσευχή. Η προσευχή είναι μία γέφυρα, ένας δρόμος που ανοίγεται για να φύγουμε μακριά από τους πειρασμούς. Τοίχος που μας προστατεύει από τις θλίψεις και ποιος δεν έχει νοιώσει θλίψεις στην ζωή του. Αλλά όποιος έχει βρει το φάρμακο της προσευχής, ξέρει αυτήν την θλίψη να την αντιμετωπίζει, να την νικάει. Συντριβή των πολέμων και εννοεί τον πόλεμο του διαβόλου στην ψυχή του ανθρώπου. Έργο των αγγέλων και τροφή όλων των ασωμάτων. Η προσευχή είναι κατ’ εξοχήν έργο των ασωμάτων δυνάμεων δηλαδή των αγγέλων και όταν προσευχόμαστε είμαστε άγγελοι. Είναι η μελωδική ευφροσύνη αφού η προσευχή είναι επικοινωνία με τον Θεό, είναι η ένωσή μας με τον Θεό. Αυτό θα ζήσουμε στην αιωνιότητα, άρα η προσευχή είναι μία πρόγευση της αιωνιότητας. Είναι εργασία που δεν τελειώνει, κανείς δεν μπορεί να πει ποτέ ότι τέλειωσε με το θέμα της προσευχής. Είναι πηγή των αρετών. Ο άνθρωπος της προσευχής είναι άνθρωπος της αρετής. Όποιος γνωρίζει στην ζωή του άνθρωπο ζωντανής προσευχής, καταλαβαίνει τι λέει εδώ ο Άγιος. Καρποφορεί η αγιότητα, η καλοσύνη και η αρετή μ’ έναν τρόπο θαυμαστό, που νοιώθεις κοντά του ν’ αναπαύεσαι, να γαληνεύεις, χωρίς να σου πει λόγια. Υπάρχει μία δύναμη εσωτερική που την νοιώθεις και την ξέρεις. Αυτή είναι η δύναμη της αρετής, η δύναμη της προσευχής. Είναι πρόξενος των χαρισμάτων, είναι χαρισματικός ο άνθρωπος της προσευχής, έχει καρπούς του Αγίου Πνεύματος. Είναι αφανής πρόοδος, δεν είναι κάτι που φανερώνεται εύκολα, υπάρχει πάντοτε ο κίνδυνος του εγωϊσμού. Ο άνθρωπος της προσευχής ζει μυστικά αυτήν την ευφροσύνη της κοινωνίας του με τον Θεό. Τροφή της ψυχής, όπως το σώμα μας θέλει την τροφή για να ζήσει, έτσι και η ψυχή έχει σαν τροφή την αληθινή προσευχή. Είναι φωτισμός του νου, σκοτίζεται ο νους του ανθρώπου της αμαρτίας. Φωτίζεται ο νους του ανθρώπου της προσευχής. Αυτό το έχουμε διαπιστώσει πολλές φορές στην ζωή μας που έχουμε φτάσει σε αδιέξοδο. Και τώρα τι κάνω; Εάν αυτή τη στιγμή γονατίσαμε και αφήσαμε την καρδιά μας να κάνει την πραγματικά ζωντανή προσευχή, σηκωνόμαστε και υπάρχει λύση. Ο νους μας έχει φωτισθεί και απορούμε πως αυτό δεν το είχαμε σκεφτεί πριν μπούμε στην Εκκλησία. Τι μου σκότιζε τον νου και δεν έβλεπα ότι η λύση ήταν μπροστά μου. Ο φωτισμένος νους είναι ακόμη πιο δυνατός, βλέπει πιο καθαρά τα πράγματα και γι’ αυτό ο προορατικός γέροντας της προσευχής ξέρει να ερμηνεύει την ψυχή μου, χωρίς να του πω πολλά λόγια. Ξέρει να με διαβάζει σαν ανοιχτό βιβλίο, γιατί η προσευχή, του έχει καθαρίσει τον νου. Είναι πέλεκυς που χτυπά την απόγνωση, ο άνθρωπος της προσευχής ποτέ δεν απελπίζεται. Μπορεί να υποστεί το πιο βαρύ πλήγμα, το πρόβλημα να φαίνεται εντελώς αξεπέραστο, ο πόνος να είναι μεγάλος. Ο άνθρωπος της προσευχής ελπίζει, προσμένει, υπομένει, δεν απελπίζεται ποτέ. Διάλυση της λύπης. Η ζωντανή προσευχή διαλύει την λύπη από την ψυχή των ανθρώπων. Πλούτος των μοναχών. Διότι οι μοναχοί έχουν κατ’ εξοχήν το έργο των αγγέλων. Θησαυρός των ησυχαστών. Μείωση του θυμού Η προσευχή μειώνει τον θυμό, όποιος έχει βρει αυτό το μυστικό όσο θυμώδης και αν είναι ψελλίζοντας ένα «Κύριε ελέησον» την στιγμή που πρόκειται να εκραγεί, είναι το καλύτερο φάρμακο, η καλύτερη συνταγή για ν’ αφήσει τα πράγματα να τρέξουν και να τ’ αντιμετωπίσει με ψυχραιμία. Καθρέφτης της πνευματικής ζωής; Αν θέλει κανείς να καθρεφτίσει την πνευματική του ζωή και να βάλει το θερμόμετρο για να δει σε πιο σημείο βρίσκεται, δεν έχει παρά να μετρήσει την στάση του απέναντι στην προσευχή. Πόσο η προσευχή είναι μέρος της ζωής του. Η προσευχή είναι γι’ αυτόν που προσεύχεται, πραγματικά δικαστήριο και κριτήριο και βήμα του Χριστού, πριν από το μελλοντικό βήμα. Πολλές φορές αναρωτιόμαστε τι μας περιμένει στην Β΄ Παρουσία, τι είναι αυτό που θ’ αντιμετωπίσουμε. Είναι αυτό που αντιμετωπίζουμε στην ζωντανή προσευχή, ο Θεός. Δεν είπαμε ότι η ζωντανή προσευχή είναι ένωση με τον Θεό; Πολλές φορές αναρωτιόμαστε γιατί ο Θεός δεν μας δίνει αυτήν την εμπειρία της ζωντανής προσευχής. Ίσως για να μην καούμε, ίσως γιατί δεν είμαστε έτοιμοι να βιώσουμε ην ζωντανή προσευχή. Γιατί η ζωντανή προσευχή είναι πλέον το καθρέφτισμά μας απέναντι στον Άγιο Θεό. Λένε οι πατέρες, ότι ο Θεός πολλές φορές δεν ανταποκρίνεται γιατί δεν θέλει ν’ απελπιστούμε και να καούμε. Θέλει να ωριμάσουμε, γι’ αυτό ζητάει να επιμένουμε και να υπομένουμε για να φθάσουμε στην ζωντανή προσευχή. Ο άνθρωπος της ζωντανής προσευχής είναι αυτός που έχει συναντήσει τον Θεό. Και αυτή η συνάντηση θα ολοκληρωθεί στην Β΄ Παρουσία. Γι’ αυτό λένε ότι είναι κριτήριο η ζωντανή προσευχή, όταν βρισκόμαστε ενώπιον ενωπίω, σαν τον Μωϋσή στην άφλεκτο βάτο, είμαστε μπροστά στον ζωντανό Θεό. Γι’ αυτήν την προσευχή μιλάμε, όχι για την τυπική, όχι για την συνηθισμένη, αλλά για την προσευχή που είναι καρδιακή, που είναι ζωντανή συνάντηση με τον ζωντανό Θεό. Αλλά ποιες είναι οι προϋποθέσεις αυτής της προσευχής, γιατί στα λόγια είναι εύκολο στην πράξη όμως; Ο Άγιος θέλει να μας βοηθήσει και μας λέει: Μην προχωράμε χωρίς την κατάλληλη προετοιμασία. Σημειώνει: Αν κάποτε αντικρίσεις καθαρά τον ήλιο, δηλαδή τον Χριστό, τότε θα κατορθώσεις και να συνομιλήσεις μαζί του όπως πρέπει. Ειδεμή πως μπορείς να συνομιλείς πραγματικά με κάποιον που δεν έχεις δει. Πως μπορείς να μιλάς με κάποιον που δεν γνωρίζεις. Και πότε κάποιον τον γνωρίζουμε; Ένα παράδειγμα από την καθημερινή ζωή. Ποιος είναι άνθρωπος που πραγματικά γνωρίζουμε; Ποιος είναι αυτός που του μιλάμε χωρίς να κρυβόμαστε; Ποιος είναι αυτός που εμπιστευόμαστε χωρίς να έχουμε κανένα πρόβλημα; Αυτός που αγαπάμε. Όποιος έχει αγαπήσει όπως η μάνα το παιδί και το παιδί τη μάνα, ο άνδρας την γυναίκα και η γυναίκα τον άνδρα, όπως ο αδελφός τον αδελφό, αυτός ξέρει τι σημαίνουν αυτά τα λόγια. Γιατί μόνο αυτόν που αγαπάω γνωρίζω και σ’ αυτόν που γνωρίζω μιλάω ξεκάθαρα, τον εμπιστεύομαι. Χρειάζεται αγάπη για να εμπιστευθείς τον Θεό και να του μιλήσεις. Όταν δεν αγαπάς δεν μιλάς, όταν δεν αγαπάς δεν εμπιστεύεσαι , όταν δεν αγαπάς δεν θέλεις να ενωθείς. Προϋπόθεση για την ζωντανή προσευχή είναι η αγάπη, η θερμή καρδιακή αγάπη στον Θεό. Υπάρχει και μία άλλη προϋπόθεση, η πίστη. Η πίστη έδωσε φτερά στην προσευχή, χωρίς αυτήν η προσευχή δεν μπορεί να πετάξει στον ουρανό. Πιστεύω στην Ελληνική γλώσσα σημαίνει εμπιστεύομαι. Πιστεύω δεν είναι μία έννοια ότι κάποιος που τον γράφει ένας τηλεφωνικός κατάλογος, για να τον γράφει ο κατάλογος άρα υπάρχει κάπου στην Αθήνα. Πιστεύω θα πει ότι πιστεύω αυτό που μου λες, πιστεύω ότι με αγαπάς και σ’ αγαπώ. Σ’ εμπιστεύομαι εξ ολοκλήρου, αυτή είναι η πίστη που καλούμαστε να έχουμε στον Θεό. Όταν λέμε στο σύμβολο της πίστης «Πιστεύω εις ένα Θεό» δεν λέμε ότι πιστεύω ότι υπάρχει κάπου ένας Θεός. Πιστεύω θα πει ότι εμπιστεύομαι εσένα τον ένα, τον μοναδικό που είσαι πρόσωπο όπως και εγώ. Αυτό σημαίνει πίστη και η πίστη είναι όπως η αγάπη, είναι αυτές που προϋποθέτουν την εμπιστοσύνη για να είναι ζωντανή η προσευχή μας. Αν δεν πιστεύεις και δεν αγαπάς, που θα προσευχηθείς; Και γιατί θα προσευχηθείς; Αλλά υπάρχουν και άλλες προϋποθέσεις για να είμαστε άνθρωποι ζωντανής πίστης. Αφού αφήσεις τα μάταια πράγματα του κόσμου και την φιληδονία, πέταξε από πάνω σου τις μέριμνες, βγάλε από πάνω σου τις σκέψεις, απαρνήσου το σώμα και τότε προσευχήσου. Δεν μπορείς να προσευχηθείς με τις έννοιες αυτού του κόσμου. Αν δεν ξεκαθαρίσει ο νους μας από πειρασμούς, από έννοιες, από μέριμνες τόσο εφήμερες και τόσο επιπόλαιες, δεν μπορούμε να έχουμε ζωντανή προσευχή. Όλοι έχουμε την εμπειρία όταν πρόκειται να προσευχηθούμε και προσπαθούμε να συγκεντρώσουμε τον νου μας, όλες οι σκέψεις εκείνη τη στιγμή θα μας έρθουν. Ακόμα και στην Εκκλησία πάμε και πάλι σκεπτόμαστε ένα σωρό πράγματα, μήπως δεν έκλεισα την πόρτα καλά, μήπως ξέχασα τίποτα αναμμένο, τις δουλειές που έχουμε να κάνουμε αύριο. Και αυτό γίνεται διότι ο πειρασμός δεν θέλει να μας αφήσει να φύγουμε απ’ αυτές τις μέριμνες και ν’ αφοσιωθούμε στον Θεό. Είναι τέχνη η προσευχή, γιατί είναι τέχνη να μπορούμε να ξεχνάμε, να εγκαταλείπουμε κάθε μέριμνα εφήμερη και μάταιη και να στρέψουμε τον νου μας ξεκάθαρο προς τον Θεό. Μία άλλη προϋπόθεση της ζωντανής προσευχής είναι η αμνησικακία. Εκεί που υπάρχει μίσος, κακία, υπόλοιπα με τους αδελφούς μας, δεν χωράει ο ζωντανός Θεός, δεν υπάρχει ζωντανή προσευχή. Ο ίδιος ο Κύριος είπε, αν έχεις κάτι με τον αδελφό σου, ή υποψιάζεσαι ότι έχει εκείνος κάτι με σένα, άφησε το δώρο σου, πήγαινε συμφιλιώσου και μετά έλα να προσευχηθείς. Γιατί αλλιώς η προσευχή δεν έχει αξία. Στην προσευχή δίνουν φτερά η ζωή της σωφροσύνης, λέει ο Άγιος, της αγνότητας και τα δάκρυα της μετανοίας. Προϋπόθεση της προσευχής η πραότητα και η αοργησία. Ο άνθρωπος της προσευχής είναι πράος, γαλήνιος, ήρεμος και δεν οργίζεται. Έχει ανάγκη η προσευχή από απερίγραπτη συντριβή, να νοιώθω ποιος πραγματικά είμαι και από ζωή χωρίς πάθη. Όταν προσευχηθείς με προσοχή και επιμέλεια, τότε σύντομα θα πολεμηθείς από το πάθος της οργής. Βλέπουμε εδώ πόσο γνωρίζει το βάθος της ψυχής, ο Άγιος. Η προσεχτική και επιμελής προσευχή θα μας φέρει το πάθος της οργής. Γιατί έτσι είναι το σχέδιο των δαιμόνων. Κάθε αρετή προ πάντων όμως στην προσευχή ας συνεργαζόμαστε πάντοτε με συναίσθηση και η ψυχή προσεύχεται με συναίσθηση, όταν υπερνικά τον θυμό. Πολλοί άνθρωποι το παρατηρούν αυτό στην ζωή τους, ξεκινάνε μία προσπάθεια ζωντανής προσευχής και τότε δημιουργούνται όλες οι προϋποθέσεις για να οργιστούν. Τότε φωνάζουν τα παιδιά, τότε δεν συμφωνεί ο σύντροφος, τότε συμβαίνουν όλα τα προβλήματα του κόσμου, λες και όλοι το κάνουν επίτηδες να με εξοργίσουν, γιατί πήρα απόφαση να προσευχηθώ. Αυτός είναι ο πειρασμός και δεν πρέπει να τον φοβηθούμε, γιατί είναι μόνο πειρασμός και δοκιμασία. Αν ρωτήσουμε τον Άγιο ποια είναι το στάδια και η πορεία της προσευχής, ο Άγιος απαντάει: Αρχή της προσευχής το να διώκονται οι εχθρικές προσβολές στην αρχή τους μ’ έναν αποφασιστικό λόγο. Είναι αυτό που είπαμε, μόλις πάρεις την απόφαση να κλειστείς στο δωμάτιό σου, στο ταμείο σου να προσευχηθείς και να συγκεντρώσεις τον νου σου στον Θεό, τότε θάρθουν όλες οι σκέψεις. Πρέπει με αποφασιστικότητα να τις διώξεις, πρέπει να πεις τώρα είναι η ώρα η δική μου και του Θεού, δεν χωράει τίποτε άλλο και με αποφασιστικότητα να διώξεις αυτές τις προσβολές του εχθρού. Για να παραμείνει ο νους στα λόγια και τα νοήματα της προσευχής. Πόσες φορές δεν έχουμε ξεχαστεί στην Θεία Λειτουργία, πόσες φορές δεν χάσαμε τα λόγια της προσευχής. Διαβάζουμε το απόδειπνο, το έχουμε συνηθίσει, λέει το στόμα και το μυαλό μας είναι αλλού. Πρέπει ν’ αφήσουμε το μυαλό ξεκάθαρο και να μείνει στα λόγια, να λέμε την προσευχή και να εννοούμε τι λέμε, την κάθε λέξη την κάθε έννοια, ο νους μας να είναι στην προσευχή. Δεν είναι εύκολο και μάλιστα εμείς οι κληρικοί που είμαστε υποχρεωμένοι ν’ απαγγέλλουμε πολλές φορές την προσευχή. Ακριβώς επειδή κινδυνεύουμε από την συνήθεια τα λόγια γίνονται τυπικά, χάνουν το νόημά τους και ο νους μας τρέχει αλλού. Όλοι μας έχουμε αυτήν την δυσκολία και πρέπει να προχωρήσουμε αποφασιστικά να μένει ο νους μας στα λόγια της προσευχής. Και τέλος στο ν’ αρπαγεί ο νους μας προς τον Κύριο. Εδώ είναι ένα στάδιο πολύ προχωρημένο, δεν το φθάνουμε εύκολα. Είναι αυτό που οι άγιοι το κατορθώνουν, είναι αυτό που το ζει αυτός που αγαπάει. Όταν κάποιος αγαπήσει πρώτα-πρώτα ξεχνάει όλα τ΄ άλλα. Όταν ένας έφηβος αγαπάει δεν σκέπτεται τίποτε άλλο, ούτε μαθήματα, ούτε σπουδές, το μυαλό του είναι εκεί που έχει αγαπήσει. Μπορεί να μην είναι πρόσωπο, μπορεί να είναι καμιά φορά ένα αντικείμενο όπως π.χ. το αυτοκίνητό του. Αλλά όταν είναι πρόσωπο, όλα περιστρέφονται γύρω από αυτό το πρόσωπο που αγαπάει. Και στην συνέχεια θέλει να μιλήσει μ’ αυτό το πρόσωπο, ο διάλογός του είναι ευχάριστος. Σε όλους συμβαίνει αυτό, όταν αγαπάς έναν άνθρωπο θέλεις να μιλάς μαζί του, να τον γνωρίσεις, ν’ ακούσεις τις σκέψεις του, πως σκέπτεται, πως μιλάει, πως ζει. Όταν κι’ αυτό το στάδιο ολοκληρωθεί, στην πραγματική αγάπη συμβαίνει να μην χρειάζονται τα λόγια. Ένα νεύμα και καταλαβαάινεις τον άλλο. Πηγαίνει στο σπίτι το παιδί και η μάνα, του λέει: Τι σου συμβαίνει, γιατί είσαι στενοχωρημένος; Μα δεν είπα τίποτα, λέει το παιδί . Το βλέπω εγώ, απαντά η μητέρα. Είναι πλέον μία άλλη διάσταση, μία άλλη σχέση, είναι μία σχέση που δεν θέλει λόγια, αλλά που ξέρεις ότι υπάρχει ο άλλος που σε αγαπάει. Αυτή η εικόνα μεταφέρεται στην σχέση μας με τον Θεό, όταν είμαστε άνθρωποι της προσευχής. Κάποια στιγμή φθάνουμε στο σημείο να μην έχουμε καν λόγια να πούμε, να έχουμε αρπαγή με τέτοιο βαθμό που να νιώθουμε την παρουσία του Θεού. Που να ξέρουμε ότι ο Θεός είναι μέσα μας και εμείς στα χέρια του. Είμαστε βέβαιοι ότι ο Θεός είναι μαζί μας και νιώθουμε μία ανείπωτη χαρά, γιατί ξέρουμε ότι ο Θεός μας επισκέφθηκε, γιατί ξέρουμε ότι ο Θεός ανταποκρίθηκε στην προσευχή μας. Αυτό είναι το τρίτο στάδιο, το στάδιο της τελειότητας των αγίων, που εκεί όμως πορευόμαστε και αυτό όλοι θέλουμε κάποια στιγμή να κατορθώσουμε. Ποιο είναι το περιεχόμενο της προσευχής; Τι πρέπει να λέμε στην προσευχή μας, τι περιέχει η προσευχή μας; Ο Άγιος εδώ παραθέτει τις διάφορες απόψεις που υπάρχουν γι’ αυτό το θέμα. Άλλοι συνομιλούν με τον Θεό σαν φίλο και Κύριό τους και του προσφέρουν τον ύμνο και την ικεσία χάριν των άλλων και όχι του εαυτού τους, ζητούν για τους άλλους και είναι καλό αυτό. Άλλοι ζητούν πλούτο και δόξα και περισσότερο παρρησία, άλλοι παρακαλούν ν΄ απαλλαγούν τελείως από τον εχθρό τους. Μερικοί ικετεύουν να τους δοθεί κάποια τιμή, και μερικοί για την τέλεια εξάλειψη του χρέους τους. Άλλοι ζητούν απελευθέρωση από τα δεσμά των παθών και άλλοι συγχώρηση των ανομημάτων τους. Και ο Άγιος προτείνει: Αυτή η πρόταση έχει τρία σημεία: Πριν από όλα ας βάλουμε στον κατάλογο της δεήσεώς μας την ειλικρινή ευχαριστία, πρώτα να ευχαριστήσουμε τον Θεό. Να τον ευχαριστήσουμε που ζούμε, να τον ευχαριστήσουμε για τα αυτονόητα. Πόσες φορές δεν ξεχνάμε αυτά τα αυτονόητα, έπρεπε κάποτε να βρεθώ ανάμεσα σε κωφάλαλους για να καταλάβω τι δώρο είναι ν’ ακούω και να μιλάω. Έπρεπε να βρεθώ μπροστά σε τυφλούς για να καταλάβω τι μεγάλο δώρο του Θεού που μπορώ να βλέπω. Έπρεπε να βρεθώ στο κρεβάτι του πόνου στο νοσοκομείο για να καταλάβω ότι δεν είναι αυτονόητο η υγεία. Και αν είναι θαύμα που ένας ασθενής γίνεται καλά, μήπως είναι μεγαλύτερο θαύμα που εγώ δεν αρρωσταίνω κάθε μέρα; Κυκλοφορούν τόσα μικρόβια γύρω μας και πρέπει να είναι θαύμα που δεν αρρωσταίνουμε. Αυτό είναι το μεγάλο θαύμα της ζωής και όμως αυτό το θαύμα το ξεχνάμε. Και δεν ευχαριστούμε τον Θεό για τ’ αυτονόητα παρά τον θυμόμαστε μόνο όταν έρχεται η δυσκολία, όταν θέλουμε να κάνει ένα χειροπιαστό θαύμα. Η Εκκλησία μας ξεκινάει πάντοτε με δοξολογία στην προσευχή «Ευλογημένη η βασιλεία του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος» «Δόξα σοι ο Θεός η ελπίς ημών, δόξα σοι». Δοξολογία είναι η πρώτη προσευχή της Εκκλησίας μας. Μην ξεχνάμε λοιπόν, και εμείς να ευχαριστήσουμε τον Θεό, αυτός πρέπει να είναι ο πρώτος λόγος της προσευχής μας. Στην δεύτερη σειρά, θα βάλουμε την εξομολόγηση των αμαρτιών μας και την συντριβή της ψυχής μας με συναίσθηση. Πρέπει να νιώσουμε την αμαρτωλότητά μας, πρέπει να πούμε στον Θεό, έσφαλα και σφάλλω, είμαι ένας άνθρωπος τιποτένιος, είμαι ένας άνθρωπος που έχω ανάγκη το έλεός σου. Είμαι ένας άρρωστος που χρειάζεται γιατρειά. Αν δεν παραδεχθώ αυτήν την ταπεινότητά μου, την ευτέλειά μου, αν δεν έχω αυτή την συντριβή μέσα μου, δεν δημιουργώ προϋποθέσεις για ζωντανή προσευχή. Γιατί η πηγή αληθινά αυτής της προσευχής είναι η ταπείνωση. Και ο Άγιος λέει, εξομολογήσου τ’ αμαρτήματά σου, θυμήσου τι έκανες και τι δεν έπρεπε να έχεις κάνει, θυμήσου τι θα έπρεπε να είχες κάνει και το παραμέλησες, θυμήσου ποιος πραγματικά είσαι για να μπορέσεις να έχεις την συντριβή και την κατάνυξη μπροστά στον Θεό που προσεύχεσαι. Και τέλος ας αναφέρουμε τα αιτήματα στον Πανβασιλέα. Τα αιτήματα είναι τρίτα στην σειρά. Πρώτα δοξολογία, μετά συναίσθηση αμαρτωλότητας και συγχώρηση και εξομολόγηση των αμαρτιών μας και τέλος τα αιτήματά μας, που τα ξέρει ο Θεός, ξέρει τι έχουμε ανάγκη, αλλά ας τα πούμε και εμείς. Γιατί ο Θεός ακούει και όταν επιμένουμε ανταποκρίνεται στα αιτήματά μας. Ο τρόπος αυτός της προσευχής είναι άριστος, όπως λέει ο Άγιος, όπως απεκαλύφθη σε κάποιον από τους αδελφούς από άγγελον Κυρίου. Ο Άγιος προχωράει και μας δίνει και τον τρόπο της προσευχής, πως να προσευχόμαστε. Όλο το ύφος και το λεκτικό της προσευχής ας είναι ανεπιτήδευτο, διότι ο Τελώνης και ο Άσωτος μόνο με έναν λόγο συμφιλιώθηκαν με τον Θεό. Να θυμάσαι ότι ο Τελώνης είπε «Ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ». Αρκεί, να είσαι λιτός στην προσευχή σου, λιγόλογος, ανεπιτήδευτος. Μην επιτηδεύεσαι τα λόγια της προσευχής σου, γιατί πολλές φορές τα απλά και ανεπιτήδευτα ψελλίσματα των παιδιών ικανοποίησαν και ευχαρίστησαν τον ουράνιο Πατέρα. Το Κύριε ελέησον ενός μικρού παιδιού απ’ την καρδιά του, είναι πολύ πιο σημαντικό από τα σύνθετα λόγια της δικής μας προσευχής. Μην ζητάς να λες πολλά στην προσευχή σου, για να μην διασκορπιστεί ο νους σου, αναζητώντας λόγια. Ένας λόγος τελωνικός εξιλέωσε τον Θεό και ένας λόγος πίστεως «Κύριε, μνήσθητί μου εν τη βασιλεία σου» έσωσε τον ληστή. Η πολυλογία στην προσευχή δημιούργησε πολλές φορές στον νου φαντασίες και διάκριση, ενώ αντιθέτως η μονολογία συγκεντρώνει τον νου. Ο Άγιος θέλει με λίγα και λιτά λόγια να προσευχόμαστε. Μιλάει για την ατομική μας προσευχή. Δεν περιφρονεί τα λόγια της Εκκλησίας, θέλει να ασκούμαστε σε εκείνα τα λόγια, αλλά μας συμβουλεύει εμείς να μην επιτηδεύουμε τον λόγο μας. Ας κάνουμε και κανένα λάθος στην προσευχή μας, μην ψάχνουμε να βρούμε τις καλλίτερες λέξεις, πες το «Κύριε, ελέησον» από την καρδιά σου, πες το «Κύριε, Ιησού Χριστέ συγχώρησέ με τον αμαρτωλό» και αυτό αρκεί. Εάν το πεις από την καρδιά σου, θα είναι ζωντανή η προσευχή προς τον Θεό. Πως να προσευχόμαστε; Όπως λέει, ο υπόδικος μπροστά στον επίγειο δικαστή. Όταν είσαι κατηγορούμενος, πως είσαι; Σκέψου το και στάσου έτσι. Σαν ικέτης ασθενής μπροστά στον γιατρό όταν πρόκειται να χειρουργηθείς. Όταν πρόκειται να χειρουργηθούμε εγκαταλειπόμαστε εντελώς στα χέρια του γιατρού με απόλυτη εμπιστοσύνη. Έτσι λέει, να πας στον Θεό. Να αιτείς με δάκρυα και πένθος, να ζητάς με υπακοή «γενηθήτω το θέλημά σου» να κρούεις με μακροθυμία. Ποια η εξωτερική μας στάση στην προσευχή; ΅Εδώ ο Άγιος διακρίνει τα πράγματα και δείχνει πόσο διακριτικός είναι για τους ανθρώπους που μιλάει και για τους μοναχούς. «Όταν είμαστε μόνοι μας κατά την ώρα της προσευχής, τότε ας λαμβάνουμε μόνο εσωτερικά την αρμόζουσα ικετευτική στάση». Όταν είσαι στην Εκκλησία ή στην αίθουσα, όταν είσαι με άλλους, τότε μην θέλεις να κάνεις κάτι που να ξεχωρίζεις ότι προσεύχεσαι. Να κάνεις ό,τι κάνουν και οι άλλοι, να σταθείς απλώς όρθιος, μην γονατίσεις. Εσωτερικά να γονατίσεις, γιατί κινδυνεύεις να πέσεις στον εγωϊσμό ότι εσύ προσεύχεσαι πιο πολύ από τους άλλους. Μην κάνεις περισσότερους σταυρούς, μην κάνεις περισσότερες μετάνοιες, μην θέλεις να δείχνεις αυτό που είσαι, γιατί κινδυνεύεις να το κάνεις για τους ανθρώπους και όχι για τον Θεό. «Όταν όμως απουσιάζουν εκείνοι που θα μας επαινούσαν, τότε ας συμμορφώσουμε αναλόγως και την εξωτερική μας στάση, διότι στους ατελείς πολλές φορές ο νους συμμορφώνεται προς την στάση του σώματος». Όταν είσαι μόνος σου στο δωμάτιό σου, τότε να γονατίσεις, να κάνεις μετάνοιες, να κάνεις σταυρούς, να κάνεις τα πάντα εκεί που κανείς δεν σε βλέπει και δεν κινδυνεύεις να σε παινέσουν και να χάσεις. Όταν είσαι με άλλους να τα κάνεις όλα εσωτερικά, να μη δείχνεις πόσο άνθρωπος της προσευχής είσαι. Γιατί είναι πολύ επικίνδυνος ο εγωϊσμός και δυστυχώς πολλές φορές στην λατρεία μας, έχουμε αυτούς τους πειρασμούς. Εγώ ν’ ανάψω το κερί, εγώ να κάνω την μετάνοια, εγώ να δείξω οτι ξέρω πιο πολλά από τους άλλους, εγώ να δείξω πότε σηκώνονται πότε κάθονται, πότε γονατίζουν. Έχει χαθεί η προσευχή και έτσι η λατρεία είναι τύπος και δεν είναι ουσία. Ο Άγιος στους λόγους περί ταπεινώσεως λέει ότι είναι προτιμότερο να παρεξηγηθούμε από τους άλλους ότι δεν ξέρουμε να προσευχόμαστε, και εμείς να προσευχόμαστε ζωντανά, παρά να έχουμε τον έπαινο των άλλων και να χάσουμε από τον εγωϊσμό και την υπερηφάνεια την αξία της προσευχής μας. Πόσος χρόνος χρειάζεται για την προσευχή; Εμείς σαν ατελείς, λέει ο Άγιος, εκτός από την ποιότητα έχουμε ανάγκη και από την ποσότητα της προσευχής. Όσο πιο ατελής είσαι τόσο πιο πολύ πρέπει να προσεύχεσαι. Το δεύτερο, δηλαδή η ποσότητα της προσευχής, είναι και πρόξενος του πρώτου, της ποιότητας. Όταν προσεύχεσαι πολύ θα έχεις και ποιότητα προσευχής. Ο Θεός, λέει η Γραφή, δίνει προσευχή καθαρή σ’ εκείνον που προσεύχεται έστω και ρυπαρά, αλλά χωρίς να υπολογίζει κόπο και πόνο. Ακόμη και αν προσεύχεται κανείς με ραθυμία, με αμέλεια, όταν στέκει εκεί στο στασίδι, όταν κάθεται στην Εκκλησία έστω και με πρόβλημα, είναι πολύ καλύτερος απ’ αυτόν που φεύγει, απ’ αυτόν που δεν καταβάλει τον κόπο της προσευχής. «Μην αναχωρήσεις από την προσευχή πριν ιδείς να σταματούν σύμφωνα με την οικονομία του Θεού το πυρ της χάριτος και το ύδωρ των δακρύων». Μην φύγεις εάν δεν έχεις κατάνυξη από την προσευχή, γιατί μπορεί να μην σου δοθεί πάλι σ’ ολόκληρη την ζωή σου η ευκαιρία για την συγχώρηση των αμαρτιών σου. Ο Άγιος επιμένει ότι η καθαρή και ζωντανή προσευχή είναι συγχώρηση αμαρτιών, είναι παρουσία Θεού. Όταν έχεις λέει, μία τέτοια κατάσταση μην φύγεις, στάσου εκεί γιατί δεν ξέρεις αν θα βρεις πάλι τέτοια ευκαιρία. Είναι βαρύ ν’ αρπάξεις το ύδωρ από το στόμα του διψασμένου, βαρύτερο όμως είναι να διακόψεις μία ψυχή που προσεύχεται με κατάνυξη, από την πολυπόθητη αυτή προσευχή της, πριν την τελειώσει. Να μην γινόμαστε αιτία να σταματούν οι άλλοι την προσευχή τους. Ούτε τα σωματικά ιδιώματα, αλλά ούτε και τα πνευματικά είναι σε όλους όμοια. Και εδώ φαίνεται πάλι η διακριτικότητα του Αγίου. «Και γι’αυτό φαίνεται σε άλλους πιο κατάλληλη η σύντομος ψαλμωδία και σε άλλους η μακροτέρα». ΄Αλλοι αρέσκονται και νιώθουν κατάνυξη με το σύντομο ψάλσιμο, και άλλοι με το μακρότερο. Και οι πρώτοι ισχυρίζονται ότι πολεμούν έτσι την αιχμαλωσία του νου τους, ενώ οι δεύτεροι την αμάθειά τους. Ο Άγιος δέχεται και τους δύο, καθένας εκεί που αναπαύεται και όπως αναπαύεται. Άλλος αναπαύεται στο πιο σύντομο, καλό και ευλογημένο. Άλλος θέλει το μακρόσυρτο και το αργό. Κι’ αυτό καλό και ευλογημένο. Εμείς οι άνθρωποι μερικές φορές έχουμε την μανία, να προσαρμοσθούν όλοι στα δικά μας μέτρα, στις δικές μας δυνατότητες. Όμως δεν είμαστε όλοι πλασμένοι το ίδιο. Αυτό το ανέκδοτο που θα πούμε πρέπει να το ξέρουν καλά οι γονείς και οι παππούδες. Κάποτε ο Άγιος Αθανάσιος ο κτήτορας των μοναστηριών στο Άγιος Όρος, όταν ξεκίνησε το κοινόβιο και ήταν όλοι μαζί στην τράπεζα, οι αδελφοί σκανδαλίζονταν. Και ο λόγος ήταν ότι επειδή αυτός ήταν σωματώδης, είχε πει στον μάγειρα και του έβαζε δύο πιάτα φαγητό, ενώ οι άλλοι έτρωγαν από ένα και έλεγαν ο ηγούμενος τρώει δύο πιάτα φαγητό. Μια μέρα είπε στον μάγειρα θα δώσουν σε όλους φαγητό να φάνε όσο μπορούνε και είπε, Πατέρες σήμερα θα φάτε όσο μπορείτε ο καθένας. Πράγματι έκαναν υπακοή και άρχισαν να τρώνε. Έφαγαν το πρώτο πιάτο, το δεύτερο πιάτο, το τρίτο μερικοί, το τέταρτο σχεδόν κανείς. Ο Άγιος έφαγε 15 πιάτα. Για πέστε μου, λέει, τώρα ποιος τρώει περισσότερο, εγώ που μπορώ να φάω 15 και τρώω μόλις 2, ή εσείς που μπορούσατε να φάτε 2 ή 3 και τρώτε ένα. Αυτή είναι η διάκριση στην ζωή μας και να προσέχετε οι γονείς. Δεν είναι όλα τα παιδιά σας ίδια, δεν είναι όλοι οι άνθρωποι ίδιοι, ο καθένας θέλει τον δικό του τρόπο. Γι’ αυτό και οι πνευματικοί καλούμαστε στον καθένα να βάζουμε άλλον κανόνα, άλλον τρόπο να χρησιμοποιήσουμε για να μπορέσουμε να έχουμε το ένα αποτέλεσμα, την σωτηρία της ψυχής. Ποιοι πειρασμοί μας εμποδίζουν στην προσευχή; Λέει ο Άγιος, άλλο πράγμα είναι ο ρύπος, άλλο ο αφανισμός, άλλο η κλοπή και άλλο ο μώμος. Ο ρύπος είναι να στέκεται μπροστά στον Θεό και να έχεις αισχρές σκέψεις. Πολλοί νέοι και όχι μόνο, μας λένε στην εξομολόγηση ότι την ώρα που πάνε να προσευχηθούν, περνούν τα χειρότερα πράγματα από το μυαλό τους. Την ώρα που μπαίνω στην Εκκλησία να προσευχηθώ, είναι η χειρότερη ώρα σε αισχρές σκέψεις. Είναι ο διάβολος που θέλει να μας πολεμήσει μ’ αυτόν τον τρόπο. Ο αφανισμός είναι το να αιχμαλωτίζεται ο νους σου από μάταιες φροντίδες και μέριμνες, είναι συνηθισμένο φαινόμενο, την ώρα που πας να συγκεντρωθείς, τότε θυμάσαι τις δουλειές που πρέπει να κάνεις. Η κλοπή είναι να πέφτει η σκέψη ανεπαίσθητα σε ρεμβασμούς. Όταν πάτε στην Εκκλησία και λέτε, πόσο ωραία τα λέει ο ψάλτης και αυτός ο παπάς τι ωραία που τα διαβάζει. Και αντί να προσευχηθείτε σκέπτεστε αν είναι καλός ή κακός ο ψάλτης, ή αν τα λένε καλά οι παπάδες. Λάθος. Αυτό είναι κλοπή της προσευχής. Πρέπει να μάθει ο νους μας να είναι πέρα και πάνω από όλα αυτά. Η ψαλμωδία και η προσευχή είναι αυτά που δημιουργούν την κατάνυξη για να έχουμε καθαρό νου για προσευχή. Και μώμος είναι ο οποιοσδήποτε πειρασμός που έρχεται να θίξει την ώρα της προσευχή, είναι το χτύπημα στην πόρτα, το σκούντημα από τον διπλανό μας, η ενόχληση από τον άλλο. Έως ότου αποκτήσουμε προσευχή ζωντανή και καθαρή, μοιάζουμε με αυτούς που μαθαίνουν στην αρχή τα νήπια πως να βαδίζουν. Η προσευχή είναι κάτι που θέλει άσκηση, δεν γίνεται από την μια στιγμή στην άλλη. Ν’ αγωνίζεσαι ώστε να περικλείεις την σκέψη σου μέσα στα λόγια της προσευχής. Και αν λόγω της νηπιακής πνευματικής σου καταστάσεως, ξεφύγει συμμάζεψέ τον πάλι, διότι ίδιον του νου είναι το άστατο και ίδιον του Θεού το να μπορεί όλα να τα σταθεροποιεί. Πρέπει να μάθουμε να μαζεύουμε τον νου μας. Είναι αδύνατον να δεσμεύσει κάποιος ένα πνεύμα όπως τον νου. Όπου όμως παρουσιασθεί ο κτίστης του πνεύματος, τα πάντα υποτάσσονται. Όταν σκεφθείς ότι είσαι μπροστά σ’ αυτόν που σε δημιούργησε, σ’ αυτόν που έφτιαξε τον νου, τότε ο νους συμμαζεύεται. Υπάρχουν γυμνάσματα του νου; Ναι, εάν γυμνάζεις πάντοτε τον νου σου να μην φεύγει μακριά, τότε και κατά την ώρα της προσευχής θα βρίσκεται κοντά σου. Εάν όμως συνηθίζει να περιπλανάται ελεύθερα, ποτέ δεν θα κατορθώσει να παραμείνει πλησίον σου. Είναι θέμα λέει, μιας άσκησης, αυτό το έχουμε όλοι ανάγκη. Είναι και θέμα πως κανείς επιμελείται την ζωή του. Ο καθένας από εμάς αντιλαμβάνεται ένα ποσοστό απ’ ό,τι λέω, άλλος περισσότερο και άλλος λιγότερο, κάποιοι και καθόλου. Είναι θέμα πόσο έχουμε ασκηθεί ν’ ακούμε και να προσέχουμε αυτόν που μας μιλάει. Δεν είναι εύκολο πράγμα, το ξέρετε πολύ καλά αν είσθε καθηγητές ή δάσκαλοι. Μιλάς σε μία τάξη με είκοσι παιδιά και είναι ζήτημα αν καταλάβουν τρία τι τους είπες. Πρέπει να το πεις και να το ξαναπείς, διότι το να προσέχεις είναι μεγάλη υπόθεση. Και έχουμε ανάγκη στην ζωή μας να μάθουμε να ακούμε τους άλλους. Συνήθως βιαζόμαστε να πούμε αυτό που εμείς θέλουμε και δεν ακούμε τι μας λέει ο άλλος. Και παρατηρείται το φαινόμενο να μιλάνε δύο άνθρωποι και στο τέλος αν ρωτήσεις, τι είπατε, λέει ξέρω εγώ τι είπα, αλλά δεν ξέρω τι μου είπε. Και οι δημοσιογράφοι κάνουν το ίδιο, λένε πιο πολλά από αυτούς που φιλοξενούν και γίνεται χάος, δέν καταλαβαίνεις τίποτε, γιατί βιάζεται ο ένας να πει τι θέλει και δεν ακούει τον άλλο. Είναι μεγάλο μυστικό στη ζωή μας ν’ ακούμε τι μας λένε, σημαίνει να μάθουμε να προσέχουμε. Έτσι όταν μάθεις λέει, να προσέχεις και στην μελέτη, κι’ όταν ακούς κάποιον άλλο, τότε ο νους θα μάθει να μαζεύεται και στην προσευχή. Εκείνος που συνεχίζει ν’ ασχολείται με κάτι, ενώ σήμανε η ώρα της προσευχής επαίρεται από τους δαίμονες. Θυμηθείτε την Κυριακή το πρωί ενώ χτυπάνε οι καμπάνες και όλοι θέλουν να χαζέψουν ακόμη στο σπίτι τους. Ο καιρός της προσευχής να μην γίνει για σένα ώρα που θα σκεφθείς σπουδαία και αναγκαία θέματα, έστω και πνευματικά. Διαφορετικά άφησες και σου έκλεψαν το πολυτιμότερο. Και εμείς οι κληρικοί το παθαίνουμε αυτό καμιά φορά. Πάμε να λειτουργήσουμε και αν ξεχαστούμε τότε μπορεί να σκεφτόμαστε το πρόβλημα του πνευματικού μας παιδιού ή το πρόβλημα της Εκκλησίας και να χάσουμε την προσευχή μας. Είναι λάθος αυτό. Όταν είναι ώρα προσευχής, είναι ώρα προσευχής, μετά θα έρθει η ώρα που θα σκεφθείς και θ’ αντιμετωπίσεις τα προβλήματα. Το ίδιο για τον καθένα χωριστά, δεν είναι η ώρα της προσευχής για να λύσεις τα προβλήματα της οικογένειας. Στην προσευχή θα προσευχηθείς στον Θεό να τα λύσει, αλλά εσύ θα έχεις εκείνη τη στιγμή τον νου στραμμένο στον Θεό, αυτό σημαίνει ζωντανή προσευχή. Πότε απαντάει ο Θεός στις προσευχές μας; Όλοι το ρωτάμε αυτό. Ο Θεός ο καλός μας οικονόμος τους ευγνώμονες τους ελκύει στην αγάπη του με την σύντομη εκπλήρωση του αιτήματός τους. Όταν είσαι ευγνώμων έχεις σύντομα απάντηση, ενώ τις αχάριστες και όμοιες με τους σκύλους ψυχές, τις αναγκάζει να κάθονται πλησίον του προσευχόμενες, πεινασμένες και διψασμένες για το αίτημά τους. Πολλές φορές ο Θεός αργεί ν’ απαντήσει γιατί ξέρει ότι δεν είμαστε ευγνώμονες, διότι ξέρει ότι την επόμενη στιγμή που θα μας έχει ικανοποιήσει το αίτημα, θα τον έχουμε ξεχάσει. Και θα έχουμε φύγει μακριά του, γι’ αυτό μας θέλει εκεί, να του ζητάμε να μας απαντήσει. Και ξέρει αυτός πότε θ΄ απαντήσει. Διότι ο αγνώμων σκύλος μόλις πάρει το ψωμί, φεύγει αμέσως από εκείνον που του το έδωσε. Να μην λες ότι αν και προσευχήθηκες αρκετό καιρό δεν κατόρθωσες τίποτε, γιατί ήδη κάτι σπουδαίο κατόρθωσες. Να προσεύχεσαι. Θέλουμε αμέσως ο Θεός να μας απαντάει και μας διαφεύγει ότι μας έχει χαρίσει το μέγιστο, να προσευχόμαστε. Μακάρι να έχουμε κάθε φορά κάτι να του ζητάμε γι’ αυτό υπάρχει ο πόνος στην ζωή μας. Πόσους ανθρώπους ο πόνος δεν τους οδήγησε στην σωτηρία, στην ζωντανή προσευχή και βρήκαν τον Θεό, τους συνανθρώπους και σώθηκαν κι ας πόνεσαν κι ας πονάνε. Γι’ αυτό ο πόνος πολλές φορές είναι μεγάλη θεραπεία στην ζωή μας. Αλήθεια, τι υπάρχει μεγαλύτερο από την προσκόλληση στον Κύριο και από την συνεχή παραμονή σ’ αυτήν την ένωση. Και οι καρποί της προσευχής; Ελάφρωση και καθαρισμός από τον ρύπο και το βάρος της αμαρτίας. Ο άνθρωπος της προσευχής απαλλάσσεται από το βάρος της αμαρτίας, νιώθει ανάλαφρος. Φωτισμός με φως και απόκτηση ταπείνωσης και αγαλλιάσεως. Τα δώρα προσφέρονται ανάλογα με τον χιτώνα της ταπείνωσης που ο καθένας φορεί. Πρόσεχε, λέει ο Άγιος, στην πλάνη. Να μην δεχθείς στην προσευχή σου καμία αισθητή εικόνα και φαντασία για να μην πλανηθείς και παραφρονήσεις. Εδώ ο Άγιος περνάει σ’ ένα φαινόμενο που συμβαίνει πολλές φορές, να προσπαθούμε μέσα στην προσευχή μας να έχουμε εικόνες, να έχουμε αισθητά πράγματα. Δεν είναι το καλύτερο για την ζωντανή προσευχή. Τι γίνεται με την κοινή και την ατομική προσευχή; Στην ψαλμωδία που γίνεται με πολλούς ακολουθούν αιχμαλωσίες και ρεμβασμοί. Στην κατά μόνας όμως προσευχή δεν παρατηρούνται αυτά, αλλά αυτήν την πολεμάει η ακηδία ενώ την πρώτη την βοηθάει η προθυμία. Πρόσεχε λέει, αν θέλεις να πηγαίνεις στην Εκκλησία τακτικά και να παρακολουθείς τον όρθρο και τον εσπερινό πολύ καλά και ευλογημένα κάνεις, αλλά πρόσεξε να συγκεντρώνεις τον νου σου, να μην ρεμβάζεις. Να μην λες τι ωραίο τοπίο εκεί στο παρεκκλήσι που πήγα. Μα δεν πήγες για να δεις το παρεκκλήσι, προσευχήθηκες; Εάν όμως είσαι αμελής να πηγαίνεις με τους άλλους να προσεύχεσαι. Είναι πολύ σημαντικό τα παιδιά να βλέπουν τους γονείς να κάνουν μαζί το Απόδειπνο, γιατί ο ένας παροτρύνει τον άλλο. Να προσεύχονται το πρωί μαζί γιατί το ένας βοηθάει τον άλλο. Αλλά στην ατομική προσευχή υπάρχει κίνδυνος να πεις θα προσευχηθώ μόνος μου και να μην προσευχηθείς ποτέ. Σήμερα είμαι κουρασμένος, αύριο έχω μία επίσκεψη, μεθαύριο κάτι άλλο και τελικά η προσευχή να μην γίνεται ποτέ. Γι’ αυτό πρέπει και ο ένας να βοηθάμε τον άλλο μέσα στην οικογένεια, αλλά και όταν αποφασίζουμε να προσευχηθούμε μόνοι μας να το κάνουμε τακτικά και με τάξη. Η προσευχή είναι μέτρο της πνευματικής μας καταστάσεως. Την αγάπη του στρατιώτη προς τον βασιλέα, την έδειξε την ώρα του πολέμου. Και την αγάπη του μοναχού προς τον Θεό την δοκίμασε ο καιρός και ο τρόπος της προσευχής. Εσείς στην λέξη μοναχός, βάλτε πιστός. Την αγάπη του πιστού προς τον Θεό την δοκίμασε ο καιρός και ο τρόπος της προσευχής. Την πνευματική σου κατάσταση θα την φανερώσει η προσευχή σου. Οι θεολόγοι, άλλωστε, χαρακτήρισαν την προσευχή, καθρέφτη του μοναχού. Και ο Άγιος τελειώνει: Δείξε όλη την ανδρεία σου και την προθυμία σου όταν προσεύχεσαι και θα έχεις τον ίδιο τον Θεό διδάσκαλο στην προσευχή σου. Δεν μπορούμε να διδαχθούμε το πως να βλέπουμε, διότι εκ φύσεως το γνωρίζουμε μόνοι μας. Παρόμοια δεν μπορούμε να γνωρίσουμε με την διδασκαλία του άλλου το κάλος της προσευχής, διότι η προσευχή έχει ως διδάσκαλό της τον ίδιο τον Θεό. Είθε ο Κύριος και Θεός μας, με τις πρεσβείες του Αγίου Ιωάννου της Κλίμακας, να γίνει δάσκαλος όλων μας στην τέχνη των τεχνών που λέγεται προσευχή. Γράφει: π. Ιγνάτιος Γεωργακόπουλος (19-5-1998) Ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος ο Σιναϊτης Εορτή: 30 Μαρτίου Πρωτ. π. Γεωργίου Παπαβαρνάβα Ποιος Χριστιανός δεν έχει διαβάσει, ή δεν έχει ακούσει για την "Κλίμακα", το πνευματικότατο αυτό βιβλίο, που φωτίζει τους Χριστιανούς επί μιάμισι χιλετηρίδα; Και από όσους το διάβασαν, ποιος δεν ένιωσε την ανάγκη του φωτισμού και της κάθαρσης; Έζησε τον 6ο μ. Χ. αιώνα. Ονομάζεται Σιναΐτης, αλλά και άγιος Ιωάννης της Κλίμακος. Την προσηγορία Σιναΐτης έλαβε από το Μοναστήρι του Σινά στο οποίο είχε εγκαταβιώσει και του οποίου εχρημάτισε και ηγούμενος. Της Κλίμακος ονομάζεται, επειδή το μοναδικό βιβλίο που συνέγραψε φέρει τον τίτλο “Κλίμαξ”. Δηλαδή σκάλα, επειδή οδηγεί από τα χαμηλά στα υψηλά, από τα πρώτα στάδια της πνευματικής ζωής στα υψηλότερα και τελειότερα. “Η “Κλίμαξ” είναι έν των μεγαλοπνόων ασκητικών συγγραμμάτων”. (Αρχιμ. Σωφρόνιος). Μέσα από τα κεφάλαιά του αναβλύζει όλη η ευωδία της αγιοπατερικής Παράδοσης, αλλά επίσης αποκαλύπτεται και η όλη προσωπικότητα του Οσίου. Όταν κάποιος γράφη, τότε ηθελημένα ή αθέλητα “βγάζει”, κατά το κοινώς λεγόμενο, τον εαυτό του. Ο άγιος Ιωάννης, με όσα αποτυπώνει στο χαρτί, φανερώνει ότι αυτά που γράφει είναι προσωπικά του βιώματα. Γι’ αυτό και ο λόγος του είναι ζωντανός, έχει μια αμεσότητα. Διεισδύει βαθειά μέσα στην ψυχή, αγγίζει τις πιο ευαίσθητες χορδές της και δημιουργεί κατάνυξη και διάθεση για προσευχή. Είναι διήγημα, περιγραφή των όσων είδε, άκουσε και εψηλάφισε. Όσοι εγνώρισαν τον Θεό, δεν στίβουν το μυαλό τους για να γράψουν ωραίες σκέψεις και στοχασμούς, αλλά ο λόγος τους αναβλύζει μέσα από την καθαρή καρδιά τους. Είναι λόγος όχι περί του Θεού, αλλά λόγος του Θεού και γι’ αυτό δεν δημιουργεί σύγχυση και προβλήματα, αλλά, αντίθετα, βοηθά στην λύση των προβλημάτων, ειρηνεύει και ξεκουράζει. Είναι τροφή χορταστική και πηγή δροσιστική για τους πεινώντας και διψώντας την αγάπη και την δικαιοσύνη του Θεού. Περιέχει “τριάκοντα λόγους, ών έκαστος περιλαμβάνει μίαν αρετήν από των πρακτικών επί τας θεωρητικάς προχωρούντες αναβιβάζουσι τον άνθρωπον ως δια βαθμίδων τινων εις ουράνιον ύψος” (ιερός Συναξαριστής). Οι τίτλοι κάποιων από τους λόγους αυτούς είναι: “Περί της του ματαίου βίου βιαίας αποταγής”, “Περί ξενιτείας, εν ή και περί ονείρων”, “Περί αοργησίας και πραότητος”, “Περί πολυλογίας και σιωπής”, “Περί διακρίσεως λογισμών και παθών και αρετών”, “Περί της ιεράς μητρός των αρετών προσευχής”, “Περί του συνδέσμου της εναρέτου Τριάδος εν αρεταίς πίστεως, ελπίδος και αγάπης” κλ.π. Όταν διαβάζης βιβλία σαν την “Κλίμακα”, νιώθεις περισσότερο άνθρωπος. Και αν προσπαθήσης να βιώσης το περιεχόμενό τους, τότε αποκτάς νόημα ζωής. Αλλάζεις διάθεση και τρόπο συμπεριφοράς προς το καλύτερο έτσι απλά και φυσιολογικά, ίσως και ανεπαίσθητα, χωρίς αυτό να γίνεται αντιληπτό με λογικές διεργασίες. Έτσι, όπως ψηλώνει ο έφηβος από την μια μέρα στην άλλη χωρίς να το πολυκαταλαβαίνη, ωστόσο όμως το ζη και το χαίρεται. Στην συνέχεια θα επιχειρήσουμε να μπούμε σε αυτό το πνευματικό περιβόλι, για να γευτούμε μερικούς από τους γλυκύτατους καρπούς του. Να απολαύσουμε την καταπληκτική θεολογική ερμηνεία των διαφόρων θεμάτων. Εδώ να τονιστή ότι άλλο πνευματική - θεολογική ερμηνεία και άλλο στοχαστική ή ψυχολογική. Ο Αρχιμ. Σωφρόνιος σχολιάζοντας τον λόγο του Οσίου περί πραότητος τονίζει: “Υπάρχει τεραστία ποιοτική διαφορά μεταξύ πνευματικής κατανοήσεως και “ψυχολογικής” αντιλήψεως των φαινομένων. Εάν προσπαθήσωμεν να συγκρίνωμεν τας συνήθεις αντιλήψεις των ανθρώπων γενικώς περί αγιότητος, αγάπης πραότητος, θα ίδωμεν ότι δεν συμβιβάζονται αύται μετά των αντιστοίχων του Ευαγγελίου. Ούτω την πραότητα πολλοί εκλαμβάνουν ως φυσικόν “ειρηνικόν ήθος”. Όλως διαφόρως εν τούτοις ορίζει ταύτην ο Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος. Λέγει ούτος: “Πραϋτης εστίν, αμετάθετος νοός κατάστασις, εν τιμαίς τε και ατιμίαις... Πραϋτης εστίν, υπερκειμένη της του θυμού θαλάσσης πέτρα, ... υπομονής στήριγμα· αγάπης θύρα· μάλλον δε μήτηρ· παρρησία εν προσευχή· Πνεύματος Αγίου χωρίον· μαινομένων χαλινός· χαράς χορηγός· Χριστού μίμημα”. Παρατηρούμεν, επομένως, ότι πρόκειται περί καταστάσεως ασυγκρίτως ανωτέρας της “ψυχικής”. Διότι εις την Κλίμακα πραότης σημαίνει πνευματικήν ρωμαλεότητα δυναμένην να φέρη επ’ αυτής τα βάρη και τας ασθενείας των άλλων. Πρόκειται περί διηνεκούς ετοιμότητος να υπομένη τις τας ύβρεις ή να μένη εσωτερικώς ατάραχος εις τους επαίνους· είναι ειρηνική εγκαρτέρησις εις πάσαν θλίψιν, εισέτι και εις τον θάνατον· εντός αυτής περικλείεται μεγίστη δύναμις και η νίκη επί του κόσμου. Ο Χριστός λέγει: “Μακάριοι οι πραείς, ότι αυτοί κληρονομήσουσι την γήν”, ήτοι θα νικήσουν και θα δεσπόσουν του κόσμου υπό την υψίστην έννοιαν του λόγου τούτου. Η γη, ήτοι ο κόσμος, θα υποταχθή ουχί εις την τραχείαν υλικήν δύναμιν, αλλά εις την πραότητα” (Άσκησις και Θεωρία, σελ. 43,44). Στον 23ο λόγο, ο της Κλίμακος Άγιος διδάσκει τον τρόπο του πολέμου προς τους λογισμούς της βλασφημίας. Λέγει, μεταξύ άλλων, ότι μόλις ο άνθρωπος αρχίση να προσεύχεται, είτε στην κοινή λατρεία είτε κατά μόνας, τότε ο διάβολος του φέρνει στον νου διάφορες σκέψεις και εικόνες, για να του αποσπάση την προσοχή. Μόλις τελειώσει την προσευχή τότε φεύγει και ο διάβολος. Με αυτό τον τρόπο έκανε πολλούς να μη θέλουν να προσεύχονται επειδή θεωρούν τον εαυτό τους ανάξιο και αμαρτωλό. Επίσης πολλούς έκανε να απομακρυνθούν και από την θεία Κοινωνία, γιατί νομίζουν ότι οι αμαρτωλές σκέψεις είναι δικές τους. Δεν είναι όμως δικές τους, αλλά του διαβόλου και όταν δεν συγκατατίθενται δεν αμαρτάνουν. Τονίζει την ανάγκη εξαγορεύσεως και εκζητήσεως συμβουλής του πνευματικού. Αναφέρει το παράδειγμα ενός μοναχού που ταλαιπωρήθηκε από βλάσφημους λογισμούς είκοσι χρόνια και στο τέλος θεραπεύτηκε αφού απεκάλυψε το πρόβλημά του στον Πνευματικό. Για όσους έχουν πάρει το θέμα της πνευματικής τους ζωής στα σοβαρά, η “Κλίμαξ” είναι αναγκαία. Για όλους τους άλλους κάτι παραπάνω από απαραίτητη. Είναι καθρέπτης πνευματικός, αλλά και “καρδίας στηριγμός και παράκλησις”. "Αντιαιρετικό Εγκόλπιο": http://clubs.pathfinder.gr/saints Η εικόνα λήφθηκε από : http://www.orthodox.gr/iconspage.htm Η Κλίμακα Δημοσίευση: Σάββατο, 17 Μαρτίου 2007 Η Κλίμακα διαιρείται σε τριάντα λόγους . Η διαίρεση αυτή έχει χριστολογικη χροιά, καθόσον ο Κύριος σε ηλικία των τριάντα ετών «τον τριακοστών βαθμό εν τη νοερά κλίμακι εκληρώσατο». Οι τρεις πρώτοι λόγοι αποτελούν την εισαγωγή. Ακολουθούν οι τέσσερις βασικές αρετές η υπάκουη, η μετάνοια, η μνήμη θανάτου, και το χαροποιών πένθος. Από τον όχδοο μέχρι τον εικοστό έκτο λόγο περιγράφονται τα σκληρά πάθη. Οργή, μνησικακία, καταλαλιά, πολυλογία, ψεύδος, ακηδία, γαστριμαργία, ανηθικότης, φιλαργυρία, αναισθησία, ύπνος, δειλία, κενοδοξία, υπερηφάνεια, βλασφημία, πονηρία προς τα οποία πρέπει να πολεμήσει ο πνευματικός αγωνιστής. Εκεί περιγράφονται και οι αντίστοιχες αρετές, αοργησία, σιωπή, εγκράτεια, αγνεία, πραότης, απλότης, ταπεινοφροσύνη. Ο εικοστός λόγος περί διακρίσεως μιλεί για τα πάθη τις αρετές, τους λογισμούς, και την απλανή διάκριση. Οι τέσσερις τελευταίοι λόγοι περιγράφουν τους γλυκούς καρπούς των ασκητικών μόχθων. Η κατάκτηση της ησυχίας, της μακάριας προσευχής, της θεομιμήτου απαθείας, της λυτρώσεως από το σάλο των παθών. Η ΔΙΑΚΡΙΣΙΣ ΒΕΒΑΙΑ πίστις είναι μητέρα της αποταγής. Και το αντίθετο είναι εξ ίσου φανερό. Η ακλόνητη ελπίδα είναι η θύρα της απροσπαθείας. Και το αντίθετο είναι εξ ίσου φανερό. Η αγάπη προς τον Θεόν είναι αιτία της ξενιτείας. Και το αντίθετο είναι εξ ίσου φανερό.2. Την υποταγή την εγέννησε η καταδίκη του εαυτού μας και η όρεξις της πνευματικής υγείας. Μητέρα της εγκρατείας είναι η σκέψις του θανάτου και η διαρκής μνήμη της χολής και του όξους του Δεσπότου Χριστού. Προϋπόθεσις και συνεργός της σωφροσύνης και καθαρότητος είναι η ησυχία. Θραύσις της σαρκικής πυρώσεως είναι η νηστεία. Και αντίπαλος των αισχρών λογισμών είναι η συντριβή του νου.3. Η πίστις και η ξενιτεία είναι ο θάνατος της φιλαργυρίας. Η ευσπλαγχνία και η αγάπη παρέδωσαν το σώμα σε θυσία. Η εκτενής προσευχή είναι όλεθρος της ακηδίας. Η μνήμη της Κρίσεως είναι πρόξενος της πνευματικής προθυμίας. Θεραπεία του θυμού είναι η αγάπη της ατιμίας, η υμνωδία και η ευσπλαγχνία.4. Η ακτημοσύνη καταπνίγει την λύπη. Η απροσπάθεια προς τα αισθητά πράγματα οδηγεί στην θεωρία των νοερών. Η σιωπή και η ησυχία καταπολεμούν την κενοδοξία – εάν όμως ευρίσκεσαι ανάμεσα σε ανθρώπους, χρησιμοποίησε την ατιμία.5. Την εξωτερική και ορατή υπερηφάνεια την εθεράπευσαν η πτωχεία, η θλίψις και οι παρόμοιες καταστάσεις. Την δε εσωτερική και αόρατη Εκείνος που είναι προαιωνίως Αόρατος. Όλα τα αισθητά ερπετά τα φονεύει το ελάφι και όλα τα νοητά η ταπείνωσις. Είναι δυνατόν με παραδείγματα από την φύσι να διδασκώμεθα καλώς όλα τα πνευματικά.6. Όπως είναι αδύνατο να αποβάλη ο όφις το παλαιό του δέρμα, εάν δεν εισχωρήση σε στενή τρύπα, έτσι και εμείς δεν θα αποβάλωμε τις παλαιές προλήψεις και την ψυχική παλαιότητα και τον χιτώνα του παλαιού ανθρώπου, εάν δεν περάσωμε από την στενή και τεθλιμμένη οδό της νηστείας και της ατιμίας.7. Όπως τα πολύσαρκα πτηνά δεν μπορούν να πετάξουν στον ουρανό, έτσι και εκείνος πού τρέφει και περιποιείται την σάρκα του.8. Ο ξηραμένος βόρβορος δεν ικανοποιεί πλέον τους χοίρους. Και η σάρκα που εμαράνθηκε δεν αναπαύει πλέον τους δαίμονας.9. Όπως πολλές φορές τα πολλά ξύλα πνίγουν και σβήνουν την φωτιά δημιουργώντας υπερβολικό καπνό, έτσι πολλές φορές και η υπέρμετρη λύπη καπνίζει και γεμίζει σκότος την ψυχή και ξηραίνει το ύδωρ των δακρύων.10. Όπως αποτυγχάνει ο τυφλός τοξότης στον στόχο του, έτσι αποτυγχάνει και καταστρέφεται και ο υποτακτικός που αντιλέγει.11. Καθώς το κοπτερό σίδερο μπορεί να οξύνη ένα άλλο ακατέργαστο, έτσι και ο πρόθυμος αδελφός έσωσε πολλές φορές τον ράθυμο.12. Όπως τα αυγά των ορνίθων που θερμαίνονται στον κόλπο του στήθους ζωογονούνται, έτσι και οι λογισμοί που δεν φανερώνονται με την εξομολόγησι, γίνονται έργα.13. Όπως οι ίπποι που τρέχουν αμιλλώνται μεταξύ τους, έτσι και μετά στην καλή συνοδία ο ένας αδελφός διεγείρει τον άλλο.14. Όπως τα σύννεφα αποκρύπτουν τον ήλιο, έτσι και οι πονηρές σκέψεις σκοτίζουν και καταστρέφουν τον νου.15. Όπως αυτός που έλαβε την καταδικαστική απόφασι και οδηγείται προς την εκτέλεσι δεν ομιλεί για τα θέατρα, έτσι και εκείνος που πενθεί ειλικρινά δεν θα αναπαύση ποτέ την κοιλία του.16. Όπως οι πτωχοί που βλέπουν τους θησαυρούς του βασιλέως αισθάνονται περισσότερο την πτωχεία τους, έτσι και η ψυχή που μελετά τις μεγάλες αρετές των Πατέρων, ταπεινώνει οπωσδήποτε περισσότερο το φρόνημά της.17. Όπως το σίδερο και χωρίς να το θέλη σπεύδει προς τον μαγνήτη, διότι έλκεται από κάποια μυστική φυσική δύναμι, έτσι και εκείνοι πού εχρόνισαν στις κακές τους συνήθειες τυραννούνται από αυτές.18. Όπως το λάδι γαληνεύει τη θάλασσα και παρά την θέλησί της, έτσι και η νηστεία σβήνει εντελώς τις σαρκικές πυρώσεις, και παρά την θέλησί τους.19. Όπως το ύδωρ όταν πιεσθή ανυψώνεται έτσι πολλές φορές και η ψυχή που επιέσθη από διαφόρους κινδύνους, ανυψώθηκε προς τον Θεόν με την μετάνοια, και εσώθηκε.20. Όπως εκείνος που κρατά αρώματα προδίδεται και χωρίς να το θέλη από την ευωδία, έτσι και όποιος έχει μέσα του το Πνεύμα του Κυρίου αναγνωρίζεται από τα λόγια του και την ταπεινοφροσύνη του.21. Όπως ο ήλιος με το φως του δείχνει τον χρυσό που λάμπει, έτσι και η αρετή φανερώνει αυτόν που την έχει.22. Όπως οι άνεμοι αναταράζουν τον βυθό της θαλάσσης, έτσι και ο θυμός ταράζει περισσότερο από όλα τον νου.23. Όπως, όσα δεν είδε ο άνθρωπος με τους οφθαλμούς του, δεν επιθυμεί και τόσο πολύ να τα γευθή, έστω και αν τα άκουσε, έτσι και όσοι έμειναν αγνοί στο σώμα, έχουν εξ αιτίας αυτού του γεγονότος ελαφροτέρους πειρασμούς.24. Όπως οι κλέπτες δεν πλησιάζουν εύκολα στον τόπο που βλέπουν βασιλική φρουρά και όπλα, έτσι και εκείνος που ένωσε την καρδιά με την προσευχή δεν κλέπτεται εύκολα από τους νοητούς ληστάς.25. Όπως η φωτιά δεν γεννά χιόνι, έτσι και αυτός που ζητεί τις τιμές του κόσμου δεν θα απολαύση τις τιμές της μελλούσης ζωής.26. Όπως πολλές φορές μία σπίθα κατέκαυσε ένα μεγάλο δάσος, έτσι και μία ενάρετη πράξις συνέβη να εξαλείψη πλήθος από μεγάλα πταίσματα.27. Όπως δεν είναι δυνατόν να φονεύση κανείς ένα άγριο θηρίο χωρίς όπλο, έτσι δεν είναι δυνατόν να αποκτήση την αοργησία χωρίς ταπείνωσι.28. Όπως είναι αδύνατο, σύμφωνα με τους φυσικούς νόμους, να ζήση κανείς χωρίς τροφή, έτσι είναι αδύνατο ο άνθρωπος που επιθυμεί την σωτηρία του να δείξη μέχρι το θάνατό του έστω και για μία στιγμή αμέλεια.29. Όπως η ηλιακή ακτίνα που εισχωρεί από κάποιο μικρό άνοιγμα στο σπίτι, το φωτίζει τόσο, ώστε να διακρίνεται και η πιο λεπτή σκόνη πού αιωρείται στον αέρα, έτσι και ο φόβος του Θεού εισερχόμενος στην καρδιά του ανθρώπου, της φανερώνει όλα τα αμαρτήματά της.30. Όπως τα λεγόμενα καβούρια συλλαμβάνονται εύκολα, διότι βαδίζουν άλλοτε εμπρός και άλλοτε πίσω, έτσι και μία ψυχή που άλλοτε γελά, άλλοτε πενθεί και άλλοτε ζη με τρυφή, δεν είναι δυνατόν να κατορθώση τίποτε.31. Όπως οι κοιμώμενοι κλέπτονται εύκολα, έτσι και όσοι ασκούνται στην αρετή κοντά στον κόσμο.32. Όπως εκείνος που παλαίει με λέοντα, αν στρέψη αλλού το βλέμμα του, εξοντώνεται αμέσως, έτσι και εκείνος που παλαίει με την σάρκα του, εάν της προσφέρη ανάπαυσι.33. Όπως κινδυνεύουν να πέσουν όσοι ανεβαίνουν σε σαθρή σκάλα, έτσι κάθε τιμή και δόξα και εξουσία καταρρίπτουν τον κάτοχό τους, επειδή αυτές έρχονται σε αντίθεση με την ταπεινοφροσύνη.34. Όπως είναι αδύνατον να μη σκέπτεται ο πεινασμένος τον άρτο, έτσι είναι αδύνατο να μη σκέπτεται τον θάνατο και την Κρίσι εκείνος πού αγωνίζεται για να σωθή.35. Όπως το νερό σβήνει τα γράμματα, έτσι και το δάκρυ μπορεί να σβήσει τα πταίσματα.36. Όπως μερικοί που δεν έχουν νερό, σβήνουν με άλλο τρόπο τα γράμματα, έτσι υπάρχουν και ψυχές που στερούνται δακρύων, και γι’ αυτό τρίβουν και αποξέουν τις αμαρτίες τους με την λύπη, τους στεναγμούς και την σκυθρωπότητα.37. Όπως από το πλήθος της κοπριάς προέρχονται πλήθος σκουλήκια, έτσι και από το πλήθος των φαγητών προέρχονται πλήθος αμαρτωλών πτώσεων και πονηρών λογισμών και ακαθάρτων ονείρων.[38. Όπως ο τυφλός δεν βλέπει να βαδίζη, έτσι και ο οκνηρός δεν μπορεί να ιδή το καλό και να το πράξη].39. Όπως εκείνος που έχει δεμένα τα πόδια δεν μπορεί να βαδίζη εύκολα, έτσι και αυτοί πού θησαυρίζουν χρήματα δεν μπορούν να ανέβουν στον ουρανό.40. Όπως η πρόσφατη πληγή θεραπεύεται εύκολα, έτσι, αντιθέτως, τα χρόνια τραύματα της ψυχής δύσκολα θεραπεύονται, όταν βεβαίως θεραπεύωνται.41. Όπως είναι αδύνατος να βαδίζη ο νεκρός, έτσι είναι αδύνατον να σωθή ο απελπισμένος.42. Αυτός που έχει ορθή πίστι και όμως διαπράττει αμαρτίες, ομοιάζει με πρόσωπο πού δεν έχει οφθαλμούς.43. Αυτός που δεν έχει πίστι, και όμως πράττει ίσως μερικά καλά, ομοιάζει με εκείνον που αντλεί νερό και το χύνει σ’ ένα τρυπημένο πιθάρι.44. Όπως το πλοίο που έχει καλόν κυβερνήτη φθάνει με την βοήθεια του Θεού σώο στο λιμάνι, έτσι και η ψυχή που έχει καλόν ποιμένα ανεβαίνει εύκολα στον ουρανό, έστω και εάν έχη διαπράξει πλήθος κακών.45. Όπως αυτός που δεν έχει οδηγό χάνει εύκολα τον δρόμο, έστω και εάν είναι πολύ έξυπνος, έτσι και εκείνος που προχωρεί αυτοκυβέρνητος την μοναχική οδό, εύκολα χάνεται, έστω και εάν κατέχη όλη την σοφία του κόσμου.46. Όταν κάποιος ασθενή κατά το σώμα, έχη δε διαπράξει και βαριά αμαρτήματα, αυτός ας ακολουθή την οδό της ταπεινώσεως και των διαφόρων μορφών και εκδηλώσεών της, διότι δεν πρόκειται να εύρη αλλού την σωτηρία.47. Όπως δεν είναι δυνατόν αυτός που επέρασε μακροχρόνιο ασθένεια να ανακτήση την υγεία του μέσα σε μία στιγμή, έτσι δεν είναι δυνατόν να νικήσουμε διά μιας τα πάθη μας ή ένα πάθος μας. Να παρατηρής σε τι μέτρα ευρίσκεσαι σε κάθε πάθος και σε κάθε αρετή, και έτσι θα αντιληφθής καλύτερα την πρόοδό σου.48. Όπως ζημιώνονται όσοι ανταλάσσουν τον χρυσό με την λάσπη, έτσι και όσοι διηγούνται και αποκαλύπτουν τα πνευματικά για να κερδήσουν κάτι από τα υλικά.49. Την άφεσι πολλοί την απέκτησαν σύντομα, αλλά την απάθεια κανείς, διότι αυτό απαιτεί πολύν χρόνο και πόθο και την βοήθεια του Θεού.50. Ας αναζητήσωμε ποια θηρία ή πτηνά μας επιβουλεύονται στην σπορά, ποια στην βλάστησι και ποια στον θερισμό, ώστε να στήνωμε κάθε φορά τις ανάλογες παγίδες.51. Όπως δεν είναι σωστό να αυτοκτονήση κάποιος, επειδή έχει πυρετό, έτσι δεν πρέπει να περιπίπτη κανείς στην απόγνωσι ποτέ μέχρι τελευταίας αναπνοής.52. Όπως είναι άσχημο, εκείνος που έθαψε τον πατέρα του, επιστρέφοντας από την κηδεία να κατευθυνθή σε γάμο, έτσι είναι ανάρμοστο σε όσους θρηνούν τις πτώσεις τους, να επιζητούν στην παρούσα ζωή από τους ανθρώπους τιμή ή ανάπαυσι ή δόξα.53. Όπως άλλες είναι οι κατοικίες των ελευθέρων πολιτών και άλλες των καταδίκων, έτσι πρέπει να ξεχωρίζη τελείως η κατάστασις και η ζωή των πενθούντων και ενόχων από των ανενόχων.54. Όπως τον στρατιώτη που επληγώθηκε βαρειά στο πρόσωπό του κατά τον πόλεμο, ο βασιλεύς δεν τον αποβάλλει από το στράτευμα, αλλά μάλλον τον προβιβάζει σε ανωτέρα τάξι, έτσι και τον μοναχό που κινδυνεύει και υποφέρει πολλά από τους δαίμονας, ο επουράνιος Βασιλεύς τον στεφανώνει.55. Η α ί σ θ η σ ι ς που διαθέτει η ψυχή είναι ένα ιδίωμά της. Η δε αμαρτία είναι ο κόλαφος αυτής της αισθήσεως. Η σ υ ν α ί σ θ η σ ι ς είναι αυτή που επιφέρει την κατάπαυσι ή την μείωσι του κακού, και είναι τέκνο της συνειδήσεως. Η δε σ υ ν ε ί δ η σ ι ς είναι ο λόγος και ο έλεγχος του φύλακός μας Αγγέλου, ο οποίος μας εδόθηκε στο βάπτισμα. Γι’ αυτόν τον λόγο βλέπομε ότι οι αβάπτιστοι δεν αισθάνονται έντονες τύψεις για τις κακές τους πράξεις, αλλά πολύ ελαφρές. Η ελάττωσις του κακού γεννά την αποχή από το κακό. Η αποχή από το κακό είναι η αρχή της μετανοίας. Η αρχή της μετανοίας είναι η αρχή της σωτηρίας. Η αρχή της σωτηρίας είναι η καλή πρόθεσις. Η καλή πρόθεσις γεννά τους κόπους. Αρχή των κόπων είναι οι αρετές. Η αρχή των αρετών είναι το άνθος (της πνευματικής ζωής). Το άνθος της αρετής είναι η αρχή της (πνευματικής) εργασίας. Η (πνευματική) εργασία είναι τέκνο της αρετής∙ και αυτής τέκνο η συνέχισις και η συχνότης της εργασίας. Καρπός και τέκνο της συνεχούς και επιμελούς εργασίας είναι η έξις, (η μόνιμη δηλαδή συνήθεια). Και τέκνο της έξεως είναι η π ο ί ω σ ι ς, (να γίνη δηλαδή η αρετή ένα με την ψυχή, φυσική κατάστασίς της).Η π ο ί ω σ ι ς στο καλό γεννά τον φόβο (του Θεού). Ο φόβος γεννά την τήρησι των εντολών – είτε των επουρανίων είτε των επιγείων. Η τήρησις των εντολών είναι απόδειξις της αγάπης (προς τον Θεόν). Αρχή της αγάπης είναι το πλήθος της ταπεινώσεως. Το πλήθος δε της ταπεινώσεως είναι θυγατέρα της απαθείας. Και η απόκτησις της απαθείας είναι η πληρότης της αγάπης, δηλαδή η πλήρης κατοίκησις του Θεού σε όσους έγιναν με την απάθεια «καθαροί τη καρδία ότι αυτοί τον Θεόν όψονται» (Ματθ. ε΄ 8). Αυτώ η δόξα εις τους αιώνας. Αμήν.